Như ở trên đã trình bày, thứ tự kể trong văn tự sự rất linh hoạt. Điều quan trọng là người viết văn tự sự phải chọn thứ tự kể sao cho phù hợp với nội dung từng cốt truyện. Thông thường, người ta hay đi theo thứ tự việc gì diễn ra trước kể trước, việc gì diễn ra sau kể sau. Cách kể này tuân thủ một kiểu dàn bài có ba phần rõ rệt:
Phần Mở bài: giới thiệu chung về nhân vật và sự việc.
Phần Thân bài: kể diễn biến sự việc.
Phần Kết bài: kể kết cục của sự việc.
Nhưng cách kể theo thứ tự này không sáng tạo, thậm chí gợi cho người đọc một cảm giác đơn điệu. Vì vậy, trong thực tế làm văn, dù kể chuyện việc thật người thật hay kể chuyện tưởng tượng cũng có thể thay đổi thứ tự kể theo hướng đan xen các sự việc : từ hiện tại (nêu kết quả) quay trở về lần lại quá khứ (lí giải nguyên nhân, diễn biến). Đặc biệt là đối với những câu chuyện có nội dung hồi tưởng. Nếu kể theo thứ tự này thì cách triển khai các phần trong bố cục bài văn tự sự cũng sẽ rất đa dạng, phong phú. Phần Mở bài không nhất thiết phải là một đoạn văn giới thiệu nhân vật và sự việc mà có thể chỉ bằng những câu giới thiệu thời gian, không gian, miêu tả cảnh vật, nêu tâm trạng, ý nghĩ của nhân vật,... Cũng có thể mở đầu câu chuyện bằng một tiếng gọi, một vài câu đối thoại ngắn, v.v.
Cách mở phong phú như thế nào thì cách kết thúc một bài văn tự sự cũng phong phú như thế. Ngoài việc nêu kết cục của một câu chuyện kể còn có thể dùng cách kết bài bằng một vài câu giới thiệu không gian, thời gian, miêu tả cảnh vật, hình ảnh, nhân vật, cảm nghĩ nhân vật. Thậm chí có thể dùng kiểu kết thúc theo lối mở, tức là không khép lại vấn đề mà mở ra thêm một hướng suy nghĩ, một hướng cảm xúc, một chặng đời khác đang chờ đợi nhân vật,...
Sau đây là một vài ví dụ để tham khảo :
Ví dụ : Kể mẩu chuyện có nội dung nói về việc giúp đỡ một em bé ăn xin nghèo khổ (như câu tục ngữ "Thương người như thể thương thân").
Có thể mở đầu câu chuyện này như sau :
Cách 1 : Trời về trưa, cái nắng cũng trở nên gay gắt. Những đợt gió mạnh ào qua làm hơi nóng từ đường nhựa bốc lên hầm hập, cuốn bụi bay mù mịt. Tôi gò lưng trên chiếc xe (lạp, mong cho mau chóng về tới nhà. Sau một buổi học căng thẳng, giờ thì trong bụng đã đói meo. Lại thêm cả khát nữa. Con đường như dài ra. Mắt tôi chợt sáng lên khi nhìn thấy hiệu kem trước mặt. Phải rồi, lúc này mà thưởng thức cảm giác mát lạnh của một que kem thì thú vị phải biết. Một nghìn mẹ cho ăn sáng vẫn còn nguyên đây. Tôi vội vã ghé xe vào vệ đường. Đột nhiên, tôi giật bắn mình vì một tiếng quát the thé :
- Thằng ranh kia! Cứ đứng ám mãi trước hàng người ta thế hả ? Có xéo ngay không thì bảo!
Thì ra bà chủ hiệu kem đang quát một đứa bé ăn xin gầy gò, rách rưới...
Cách 2: - Ai kem đây ! Kem đây!
Đang gò lưng trên chiếc xe đạp đi ngược chiều gió, tôi như tỉnh người khi nghe tiếng rao. Sau một buổi học căng thẳng, bụng thì đói, miệng thì khát, lại phải chịu cái nắng gay gắt của mùa hè, giờ được thưởng thức cảm giác mát lạnh của que kem thì thật sảng khoái. Mà trong túi tôi, tờ bạc một nghìn mẹ cho ăn sáng vẫn còn nguyên. Tôi vội vã ghé xe lại bên hàng kem. Đột nhiên, tôi giật bắn mình vì nghe tiếng thét the thé :
- Thằng ranh kia ! Đứng ám trước hàng người ta thế hả ? Xin xỏ gì ! Có xéo ngay không thì bảo !
Thì ra đó là tiếng của bà chủ quán kem. Bà ta đang quát một đứa bé ăn xin gầy gò, đen đúa.
(Nôi dung : Nhân vật "tôi" chạnh lòng thương đứa bé. Vừa rất muốn được thưởng thức que kem để giải quyết cơn khát, vừa muốn cho đứa bé tiền để nó ăn bánh mì đỡ đói. Đấu tranh tư tưởng và cuối cùng quyết định : cho đứa bé tờ bạc một nghìn).
Câu chuyện này có thể kết như sau :
Cách 1 :Tôi dúi tờ bạc một nghìn vào tay thằng bé và cảm nhận được thoáng bối rối xen lẫn sự biết ơn trong đôi mắt mở to, ngây thơ của nó. Trời trưa, nắng càng gay gắt. Gió Lào quạt càng dữ. Nhưng cơn khát trong tôi dường như đã biến đi từ lúc nào. Một cảm giác lâng lâng, dịu dàng đang lan tỏa trong tôi bởi vì tôi đã làm được một việc có ý nghĩa.
Cách 2 : Cầm tờ bạc trong tay, thằng bé ngước đôi mắt ngây thơ nhìn tôi với vẻ hàm ơn. Rồi nó lặng lẽ bước đi. Cái bóng nhỏ bé, gầy gò như xiêu vẹo trước những đợt gió Lào dữ dội. Tôi vội vã lên xe, đạp về nhà. Trong tâm trí tôi còn đọng mãi hình ảnh một đôi mắt ngây thơ và một dáng người gầy gò với nước da đen dúa
Nắng vẫn đổ lửa xuống mặt đường. Hầm hập... Hầm hập...