I - NỘI DUNG KIẾN THỨC CẦN NẮM VỮNG
1. Cụm động từ là gì ?
Cụm động từ là loại tổ hợp từ do động từ và một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành. Nhiều động từ bắt buộc phải có các từ ngữ phụ đi kèm, tạo thành cụm động từ mới trọn nghĩa.
Chẳng hạn các động từ như : muốn, định, toan, cần, nghỉ, tin, đánh, ăn, cho, mượn, bảo, khuyên, bị, được,... đều phải có phụ ngữ đi kèm để bổ sung ý nghĩa.
So với động từ, cụm động từ có ý nghĩa đầy đủ hơn và có cấu tạo phức tạp hơn động từ nhưng hoạt động trong câu cũng giống như động từ.
2. Cấu tạo của cụm động từ
Động từ có cấu tạo theo mô hình sau :
Phần trước |
Phần trung tâm |
Phần sau |
Đang/ còn/ cứ/ hãy |
làm |
bài văn |
a) Phần trước
Các phụ ngữ ở phần trước bổ sung ý nghĩa cho động từ về quan hệ thời gian : đã, sẽ, đang, vừa, mới,... ; mệnh lệnh : hãy, đừng, chớ; sự tiếp diễn tương tự : cũng, cùng, vẫn, cử, còn,...; sự khẳng định hay phủ định : không, chưa, chẳng.
b) Phần sau
Về ý nghĩa các phụ ngữ ở phần sau bổ sung cho động từ các chi tiết về đối tượng, hướng, địa điểm, thời gian, nguyên nhân, mục đích, phương tiện, cách thức hành động,...
Về cấu tạo : Cũng như cụm danh từ, phụ ngữ đứng sau động từ rất đa dạng và phong phú.
- Phụ ngữ đứng sau động từ là một từ.
Ví dụ : hãy lấy gạo
- Phụ ngữ đứng sau động từ có thể là một cụm từ.
Ví dụ : lại giáng một mỏ xuống
- Phụ ngữ đứng sau động từ là một cụm C - V.
Ví dụ : đã biết con học giỏi
II - BÀI TẬP
1. Làm thế nào để xác định được cụm động từ trong câu ?
2. a) Tim các cụm đồng từ trong những câu sau :
- Người con trưởng theo Âu Cơ được tôn lên làm vua, lấy hiệu là Hùng Vương, đóng đô ở đất Phong Châu; đặt tên nước là Văn Lang.
(Con Rồng cháuTìẻn)
- Càng ngẫm nghĩ, chàng càng thấy lời thần nói đúng.
(Bánh chưng, bánh giầy)
- Ếch cứ tưởng bầu trời trên đầu chỉ bé bằng chiếc vung và nó thì oai như một vị chúa tể.
(Ếch ngồi đáy giếng)
b) Điền các cụm động từ đã tìm được vào mô hình cụm động từ.
3. Tìm các cụm động từ trong đoạn trích sau đây :
"Càng lạ hơn nữa, từ sau hôm gặp sứ giả, chú bé lớn nhanh như thổi. Cơm ăn mấy cũng không no, áo vừa mặc xong đã căng đứt chỉ. Hai vợ chồng làm ra bao nhiêu cũng không đủ nuôi con, đành phải chạy nhờ bà con, làng xóm. Bà con đều vui lòng gom góp gạo nuôi chú bé, vì ai cũng mong chú giết giặc, cứu nước".
(Thánh Gióng)
4. Đặt chín cụm động từ có đầy đủ các phụ ngữ đứng trước và đứng sau động từ trung tâm theo yêu cầu sau :
- Ba cụm dộng từ có phụ ngữ sau động từ là từ.
- Ba cụm đông từ có phụ ngữ sau động từ là cụm từ.
- Ba cụm động từ có phụ ngữ sau động từ là cụm C - V.
5. Trong đoạn thơ:
Đã nghe nước chảy lên non
Đã nghe đốt chuyển thành con sông dài
Đã nghe gió ngày mai thổi lại
Đã nghe hồn thời đại bay cao.
(Tố Hữu)
a) Đoạn thơ sử dụng các cụm động từ liên tiếp có ý nghía và tác dụng gì ?
b) Từ nghe ờ đây được dùng theo phép tu từ nào ?
6. Đặt năm cụm động từ đứng sau danh từ làm phụ ngữ cho danh từ.
7. Em hãy thuật lại một buổi đi lấy củi của Thạch Sanh, chú ý sử dụng những cụm động từ thể hiện các động tác dứt khoát của Thạch Sanh.