I. KIỂU CÂU: Nghi vấn, cầu khiến, cảm thán, trần thuật, phủ định
1. Nhận diện kiểu câu trong đoạn văn sau:
Vợ tôi không ác, nhưng thị khổ quá rồi (1). [...]. Cái bản tính tốt của người ta bị những nỗi lo lắng, buồn đau ích kỉ che lấp mất (2). Tôi biết vậy, nên tôi chỉ buồn chứ không nỡ giận (3).
- Câu (1): Câu trần thuật ghép có một vế là dạng câu phủ định.
- Câu (2): Trần thuật.
- Câu (3): Câu trần thuật ghép, về sau có một vị ngữ phủ định.
2. Có thể đạt câu nghi vấn diễn đạt nội dung câu (2) trong đoạn văn trên nhi sau:
- Cái bản tính tốt đẹp của người ta có thể bị những gì che lấp mất?
- Cái bản tính tốt đẹp của người ta có thể bị che lấp mất đi không?
3. Có thể đặt các câu cảm thán chữa các từ vui, buồn, hay, đẹp,., như sau:
- Chao ôi buồn!
- Hôm nay trông mình đẹp quá!
- Bộ phim hay tuyệt!
- Ôi! Mừng và vui quá!
4. Trong đoạn trích: Tôi bật cười bảo lão (1 ):
- Sao cụ lo xa thế(2)? Cụ còn khỏe lắm, chưa chết đâu mà sợ (3)! Cụ cứ đi tiền ấy mà ăn, lúc chết hãy hay (4)! Tội gì bây giờ nhịn đói mà để tiền lại (5)?
- Không, ông giáo ạ (6)! Ăn mãi hết đi thì đến lúc chết lấy gì mà lo liệu (7)?
(Nam Cao, Lão Hạc)
a) Các câu (1), (3), (6) là những câu trần thuật; câu (4) là câu cầu khiến; các câu còn lại là câu nghi vấn.
b) Câu nghi vấn dùng để hỏi là câu (7).
c) Câu nghi vấn (2) và (5) không dùng để hỏi. Câu (2) dùng để biểu lộ sự ngạc nhiên. Câu (5) dùng để giải thích.
II. HÀNH ĐỘNG NÓI
1. Các hành động nói tương ứng với các câu đã cho:
| STT |
Câu đã cho |
Hành động nói |
| (1) |
Tôi bật cười bảo lão: |
kể |
| (2) |
- Sao cụ lo xa quá thế? |
bộc lộ cảm xúc |
| (3) |
Cụ còn khỏe lắm, chưa chết đâu mà sợ! |
nhận định |
| (4) |
Cụ cứ để tiền đấy mà ăn, lúc chết hãy hay! |
Đề nghị |
| (5) |
Tội gì bây giờ nhịn đói mà để tiền lại? |
giải thích |
| (6) |
- Không, ông giáo ạ! |
phủ định bác bỏ |
| (7) |
Ăn mãi hết đi thì đến lúc chết lấy gì mà lo liệu? |
hỏi |
2. Sắp xếp các câu trong bài tập I vào bảng:
| STT |
Kiểu câu |
Hàng động nót được thực hiện |
Cách dùng |
| (1) |
Kể |
Kể |
Trực tiếp |
| (2) |
hỏi |
bộc lộ cảm xúc |
Gián tiếp |
| (3) |
kể |
Nhận định |
Trực tiếp |
| (4) |
kể |
Đề nghị |
Gián tiếp |
| (5) |
hỏi |
giải thích |
Gián tiếp |
| (6) |
Kể |
phủ định bác bỏ |
Gián tiếp |
| (7) |
hỏi |
Hỏi |
Trực tiếp |
3. Lựa chọn một trong hai yêu cầu dưới đây để viết một hoặc vài câu, sau đó xác định mục đích nói của hành động:
- Cam kết không tham gia các hoạt động tiêu cực như đua xe trái phép, cờ bạc, nghiện hút,...
- Hứa tích cực học tập, rèn luyện và đạt kết quả tốt trong năm học tới.
Mẫu:
Con hứa với bố mẹ, trong năm học tới con sẽ cố gắng đạt học sinh giỏi thành phố môn Toán ạ. (Mục đích nói của hành động là hứa hẹn).
III. LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
1. Giải thích trật tự sắp xếp của các từ in đậm trong đoạn trích sau:
Sứ giả vào, đứa bé bảo: "ông về tâu với vua sắm cho ta một con ngựa sắt, một cái roi sắt và một tấm áo giáp sắt, ta sẽ phá lũ giặc này". Sứ giả vừa kinh ngạc, vừa mừng rỡ, vội vàng về tâu vua.
(Thánh Gióng)
Trật tự các từ in đậm được sấp xếp theo thứ tự xuất hiện của cảm xúc và hành động: kinh ngạc - vui mừng – về tấu vua.
2. Nêu tác dụng của việc sắp xếp các từ ngữ in đậm trong các câu sau:
a) Các lang ai cũng muốn ngôi báu về mình, nên cố làm vừa ý vua cha. Nhưng ý vua cha như thế nào, không ai đoán được.
(Bánh chưng, bánh giầy)
b) Con người của Bác, đời sống của Bác giản dị như thế nào, mọi người chúng ta đều biết: bữa cơm, đồ dùng, cái nhà, lối sống.
(Phạm Văn Đồng, Đức tính giản dị của Bác Hồ)
Tác dụng của việc sắp xếp các từ in đậm trong các câu trên:
a) Các từ in đậm được sắp xếp để nối kết câu.
b) Các từ in đậm có tác dụng nhấn mạnh đề tài của câu nói.
3. So sánh tính nhạc của hai câu:
a) Nhớ một buổi trưa hôm nào, nồm nam cơn gió thổi, khóm tre làng rung lên man mác khúc nhạc đồng quê.
b) Nhớ một buổi trưa hôm nào, nồm nam cơn gió thổi, khóm tre làng rung lên khúc nhạc đồng quê man mác
Trật tự từ sắp xếp theo câu thứ nhất mang lại hiệu quả