1. Tìm hiểu chung về bình luận tác phẩm văn học
Làm văn trong nhà trường, ta thường bắt gặp các kiểu bài như sau:
- nêu cảm nghĩ (hoặc cảm nhận) về một tác phẩm thơ, văn.
- phân tích một tác phẩm.
- bình luận một khía cạnh (về nội dung hay nghệ thuật) của một tác phẩm.
- bình giảng một đoạn thơ, đoạn văn, một bài thơ.
- phân tích nhân vật.
- bình luận một vấn đề qua một số tác phẩm.
Ở Trung học cơ sở, các bài văn bình luận văn học thường gắn liền với các bài thơ, bài văn đã học qua các giờ giảng văn. Do đó, các kiến thức như: tác giả, xuất xứ, chủ đề, giá trị nội dung tư tưởng, giá trị nghệ thuật của tác phẩm đều đã được học tập và luyện tập. Những kiến thức ấy được trang bị sẽ giúp học sinh làm tốt bài bình luận tác phẩm văn học.
Các thao tác cần vận dụng trong một bài bình luận văn học gồm có: phân tích, giảng, bình, so sánh, đối chiếu, trích dẫn, nêu cảm nghĩ,... Học sinh phải làm thành thục, biến thành kĩ năng.
Cách hành văn, diễn đạt trong một bài bình luân văn học cần mượt mà, biểu cảm, tránh khô khan, vụng về.
Khi bình luận một tác phẩm văn học, nếu là thơ ta cần quan tâm tới thể thơ và ngôn ngữ: ca dao, thơ chữ Hán (qua bản dịch), thơ Nôm cổ, thơ hiện đại - để có một cách viết hợp lí, nhất là khi bình từ ngữ, hoặc gợi tả sắc thái biểu cảm.
Học thuộc lòng bài thơ, nắm chắc cốt truyện là điều cần thiết, phải đặc biệt quan tâm.
Các em cần đọc những bài viết của thi sĩ Xuân Diệu về thơ, của giáo sư Nguyễn Đăng Mạnh về văn, sẽ học tập được nhiều điều bổ ích và thú vị.
2. Phương pháp làm bài bình luận văn học:
a. Nguyên tắc: Tổng - phân - hợp
- Tổng : khái quát về tác phẩm.
- Phân: cắt ngang, bổ dọc, chia ra từng bộ phận nhỏ để phân tích, bình luận.
- Hợp: tổng kết, đánh giá.
b. Dàn ý:
* Mở bài: giới thiệu một vài nét về tác giả, xuất xứ, chủ đề, hoặc vấn đề phải bình luận.
* Thân bài: lần lượt phân tích, bình giảng... từng phần của tác phẩm, từng khía cạnh của tác phẩm.
* Kết bài: tổng hợp, đánh giá, nêu cảm nghĩ.