Câu 1 trang 47. Trong các từ sau, đâu là từ mượn tiếng Hán, đâu là từ mượn các ngôn ngữ khác?
Nhân loại, thế giới, video, nhận thức, cộng đồng, xích lô, cô đơn, nghịch lí, mê cung, a-xit, ba-zơ.
Trả lời:
Từ mượn tiếng Hán: thế giới, nhận thức, cộng đồng, cô đơn, nghịch lí, mê cung
Từ mượn các ngôn ngữ khác: video, xích lô, a-xit, ba-zơ
Câu 2 trang 47. Theo em, vì sao chúng ta mượn những từ như email, video, Internet?
Trả lời:
- Theo em, chúng ta sử dụng những từ mượn gốc Âu để làm phong phú thêm ngôn ngữ của chúng ta nhưng phải được sử dụng theo đúng nguyên tắc tránh bị xem là lạm dụng từ.
Câu 3 trang 48. Em hãy đọc đoạn văn sau vả trả lời câu hỏi:
Một cán bộ hưu trí ở phường Hàng Bồ, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội bực bội kể lại: "Do có công việc tại Thành phố Hồ Chí Minh một tuần nên tôi đã gọi điện tới một khách sạn trong đó để đặt phòng. Trong khi tôi đang hỏi về giá cả, dịch vụ thì cô lễ tân nghe điện thoại tuôn ra một tràng: “Anh book (đặt) phòng ạ? Anh chọn single hay double room (phòng đơn hay phòng đôi). “Anh sure (chắc chắn) rồi chứ?. Anh có thể fix (cố định) lịch chính xác ngày đến được không? Trong trường hợp máy bay delay (hoãn chuyến) hoặc thay đổi kế hoạch anh phải confirm (xác nhận) lại cho em. Tôi nghe mà không thể hiểu cô ta đang nói gì. ”
(Bảo Linh, Sành điệu hay tự đánh mất mình?
Báo An ninh thủ đó, số ra ngày 28-4-2012)
Trong câu chuyện trên, vì sao người cán bộ hưu trí không hiểu được những điều nhân viên lễ tân nói? Từ đó, em rút ra bài học gì về việc sử đụng từ mượn trong giao tiếp?
Trả lời:
- Trong câu chuyện trên, người cán bộ hưu trí không thể hiểu được những điều nhân viên lễ tân nói vì nhân viên đã dùng quá nhiều từ mượn gốc Âu khiến cho người nghe khó hiểu.
- Mặt khác, cán bộ hưu trí là người lớn tuổi sẽ khó nghe và khó hiểu được từ mượn.
- Qua đó, em rút ra rằng sử dụng từ mượn cần phải thích hợp trong từng hoàn cảnh, đối tượng nghe phù hợp, không nên lạm dụng sử dụng quá nhiều từ mượn trong một câu sẽ làm mất đi giá trị của tiếng mẹ đẻ.
Câu 4 trang 48. Giải thích nghĩa của từ in đậm trong các câu sau:
a. Thấy con mình có tài năng thiên bẩm vệ hội hoạ, người cha đã cho cậu theo học thầy Ve-rốc-chi-ô, một họa sĩ nổi tiếng.
b. Hai câu tục ngữ trên mới đọc qua có về mâu thuẫn, phủ định lẫn nhau, nhưng suy nghĩ kĩ thì thấy chúng bổ sung cho nhau, làm cho nhận thức về việc học thêm toàn diện.
c. Lực lượng chống giặc ngoại xâm, bảo vệ Tô quốc của dân tộc bình thường tiềm ẩn trong nhân dân, tương tự như chú bé làng Gióng nằm im không nói, không cười.
d. Quá trình phát triển của nhân vật Thánh Gióng dồi dào ý nghĩa nhân sinh và nên thơ, nên hoa biết bao!
Trả lời:
| Câu |
Từ in đậm |
Nghĩa của từ |
| a |
tài năng |
Năng lực xuất sắc, khả năng làm giỏi và có sáng tạo trong công việc |
| hội họa |
Nghệ thuật dùng đường nét, màu sắc để truyền đạt tình cảm, tư tưởng lên bề mặt như tường, giấy... |
| họa sĩ |
Người vẽ tranh chuyên nghiệp, có trình độ cao |
| b |
phủ định |
Bác bỏ sự tồn tại, sự cần thiết của cái gì |
| bổ sung |
Thêm vào cho đủ |
| nhận thức |
Nhận diện, hiểu và biết được vấn đề |
| c |
dân tộc |
Tên gọi các cộng đồng người hình thành trong lịch sử ở những giai đoạn phát triển khác nhau |
| nhân dân |
Đông đảo những người dân, thuộc mọi tầng lớp, đang sống trong một khu vực nào đó |
| d |
phát triển |
Biến đổi hoặc làm cho biến đổi theo chiều hướng tăng, từ ít đến nhiều, hẹp đến rộng, thấp đến cao, đơn giản đến phức tạp |
| nhân sinh |
Cuộc sống, sự sống, lẽ sống của con người |
Câu 5 trang 48. Tìm những từ ghép có yếu tố Hán Việt trong bảng sau và giải thích nghĩa của những từ đó.
| STT |
Yếu tố Hán Việt |
Từ ghép Hán Việt |
| 1 |
bình (bằng, phẳng, đều nhau) |
bình đẳng... |
| 2 |
đối (đáp lại, ứng với) |
đối thoại... |
| 3 |
tư (riêng, việc riêng, của riêng) |
tư chất... |
| 4 |
quan (xem) |
quan điểm... |
| 5 |
tuyệt (cắt đứt, hết, đứt) |
tuyệt chủng... |
Trả lời:
1- bình đẳng: ngang hàng nhau về trách nhiệm và quyền lợi.
2- đối thoại, đối đáp: cuộc nói chuyện giữa hai hay nhiều người với nhau để bàn bạc, trao đổi ý kiến.
3- tư chất nghĩa là đặc tính có sẵn của một người, riêng tư nghĩa là riêng của từng người.
4- quan điểm: cách nhìn nhận, suy nghĩ một sự vật, một vấn đề; quan sát là xem xét từng chi tiết để tìm hiểu.
5- tuyệt chủng nghĩa là mất hẳn nòi giống, tuyệt vọng nghĩa là mất hết mọi hi vọng.
Câu 6 trang 48. Đặt ba câu sử dụng một số từ Hán Việt tìm được ở trên.
Trả lời:
Học sinh tham khảo các câu sau:
| STT |
Yếu tố Hán Việt |
Câu sử dụng từ Hán Việt |
| 1 |
bình (bằng, phẳng, đều nhau) |
- Một cú nổ lớn đã san bằng vùng đất nhấp nhô thành bình địa để có thể xây dựng dễ dàng hơn |
| - Bình quân mỗi ngày em dành ra 30 phút để đọc những cuốn truyện tranh mà mình yêu thích |
| - Hôm nay là một ngày bình thường như bao ngày khác, nhưng em vẫn thấy vui vì tối nay sẽ được đi dự sinh nhật bạn. |
| 2 |
đối (đáp lại, ứng với) |
- Khoa rất dũng cảm khi dám một mình đối đáp với anh học sinh lớp 9, để đòi lại quả bóng cho bạn mình. |
| - Bà vẫn thường dạy hai chị em chúng em rằng; "Khôn ngoan đối đáp người ngoài, Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau" |
| - Giờ thảo thuận, chúng em chia thành từng cặp để đối thoại với nhau về chủ đề bảo vệ môi trường. |
| 3 |
tư (riêng, việc riêng, của riêng) |
- Cô giáo yêu cầu chúng em vẽ sơ đồ tư duy của văn bản Bàn về nhân vật Thánh Gióng. |
| - Mỗi năm, trường em đều phát động phong trào Học tập và làm theo tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhằm chào mừng ngày sinh của Người. |
| - Dì Hoa làm giáo viên của trường mầm non tư thục ở gần nhà. |
| 4 |
quan (xem) |
- Tiết Nói và nghe là tiết học giúp chúng em được cùng nhau nêu lên những quan điểm của mình về một vấn đề cô giáo đưa ra. |
| - Để có thể tả lại một cây hoa, bước đầu tiên chúng em cần làm là quan sát cẩn thận các bộ phận của cây |
| - Lúc em đến, chú Năm vẫn đang chăm chú quan sát chậu hoa lan quý vừa nở sáng nay. |
| 5 |
tuyệt (cắt đứt, hết, đứt) |
- Nhìn thấy cục máu nổi trên mặt giếng mà cá Bống lại không ngoi lên ăn cơm, cô Tấm nhận ra sự thật, tuyệt vọng ngồi xuống đất, khóc nức nở. |
| - Khủng long là loài động vật đã bị tuyệt chủng, nên chúng ta chỉ có thể thấy chúng trong phim ảnh và sách vở |
| - Hiện nay, nhiều loài động vật đã bị tuyệt chủng do bị khai thác quá mức và mất đi môi trường sống. |
Câu 7 trang 48. Phân biệt nghĩa của những yếu tố Hán Việt đồng âm sau đây:
a. Thiên trong thiên vị, thiên trong thiên văn, thiên trong thiên niên kỉ.
b. Họa trong tai họa với họa trong hội họa, họa trong xướng họa.
c. Đạo trong lãnh đạo, đạo trong đạo tặc, đạo trong địa đạo.
Trả lời:
Phân biệt nghĩa như sau:
a.
- Thiên trong thiên vị: chỉ sự hướng về, nghiêng về một phía nào đó hơn bên còn lại
- Thiên trong thiên văn: chỉ bầu trời
- Thiên trong thiên niên kỉ: chỉ thời gian (năm)
b.
- Họa trong tai họa: điều xấu, không may mắn, nguy hiểm
- Họa trong hội họa: vẽ (mỹ thuật)
- Họa trong xướng họa: đối đáp với nhau theo hình thức thơ, vần
c.
- Đạo trong lãnh đạo: chỉ đạo
- Đạo trong đạo tặc: trộm cướp, bắt chước
- Đạo trong địa đạo: đường hầm, lối đi dưới mặt đất
Viết ngắn.
Việc nhìn nhận một vấn đề từ nhiều góc độ sẽ mang đến cho chúng ta những ích lợi gì? Em hãy viết đoạn văn khoảng 150 chữ trình bày ý kiến của mình về vấn đề trên, trong đoạn văn có sử dụng ít nhất hai từ Hán Việt.
Đoạn văn tham khảo:
Huyền thoại sáng tạo quảng cáo Leo Burnett đã từng nói rằng chính sự tò mò về mọi khía cạnh trong cuộc sống làm nên thành công lớn của các nhà sáng tạo. Và muốn có được sự sáng tạo ta phải tìm được góc nhìn khác, suy nghĩ khác cái mọi người đang nghĩ. Góc nhìn khác, suy nghĩ khác thật sự cần thiết trên con đường tìm kiếm thành công của con người. Cuộc sống luôn là một quá trình cạnh tranh khốc liệt để sinh tồn. Những người lãnh đạo giỏi luôn nhìn nhận vấn đề một cách đa chiều. Suy nghĩ khác, nhìn nhận khác biệt về thế giới để tìm kiếm cơ hội vươn lên cho mình. Suy nghĩ khác, góc nhìn khác giúp ta có cái nhìn toàn diện về sự vật, hiện tượng. Nó còn giúp ta tránh được lối suy nghĩ thiển cận, phiến diện. Nó bồi dưỡng cho ta tri thức mới mẻ. Cuối cùng nó giúp ta nhận định đánh giá vấn đề một cách đúng đắn hơn.
- Từ Hán Việt: thành công, lãnh đạo