A. KIẾN THỨC CƠ BẢN
I. TRUNG QUỐC TRƯỚC SỰ XÂM LƯỢC CỦA CÁC NƯỚC ĐẾ QUỐC
1. Nguyên nhân
- Trung Quốc là một nước rộng lớn và đông dân nhất châu Á.
-Giàu tài nguyên khoáng sản.
- Có nền văn hoá lâu đời.
Vì vậy từ thế kỉ XVIII và nhất là sang thế kỉ XIX, Trung Quốc trở thành “miếng mồi” cho các đế quốc phân chia, xâu xé.
2. Tiến trình xâm lược
- Các nước tư bản phương Tây, trước tiên là Anh, tìm mọi cách đòi chính quyền Mãn Thanh phải “mở cửa”, đòi tự do buôn bán thuốc phiện - món hàng mang lại lợi nhuận lớn cho bọn tư bản.
- Viện cớ chính quyền Mãn Thanh tịch thu và đốt thuốc phiện của các tàu buôn Anh, thực dân Anh đã tiến hành cuộc chiến tranh xâm lược Trung Quốc. Cuộc chiến tranh thuốc phiện bắt đầu từ tháng 6-1840 và kết thúc vào tháng 8-1842. Chính quyền Mãn Thanh phải kí Hiệp ước Nam Kinh, chấp nhận các điều khoan theo yêu cầu của thực dân Anh.
- Sau chiến tranh thuốc phiện, các nước đế quốc từng bước xâu xé Trung quốx. Đến cuối thế kỉ XIX, Đức đã chiếm tỉnh Sơn Đông; Anh chiếm vùng châu thổ sông Dương Tứ; Pháp chiếm vùng Vân Nam, Quảng Tây, Quảng Đông; Nga, Nhật chiếm đóng vùng Đông Bắc...
II. PHONG TRÀO ĐẤU TRANH CỦA NHÂN DÂN TRUNG QUỐC TỪ GIỮA THẾ KỈ XIX ĐẾN ĐẦU THẾ KỈ XX
1. Phong trào nông dân Thái Bình Thiên quốc (1851-1864):
- Nguyên nhân: Trước nguy cơ xâm lược của các nước đế quốc và sự hèn yếu của triều đình Mãn Thanh, từ giữa thế kỉ XIX nhân dân Trung Quốc tiếp tục nổi dậy đấu tranh chống thực dân, phong kiến. Tiêu biểu nhất là cuộc khởi nghĩa Thái Bình Thiên quốc.
- Diễn biến: Dưới sự lãnh đạo của Hồng Tú Toàn, phong trào nổ ra ngày 1-1-1851 ở Kim Điền - Quảng Tây, sau đó lan rộng ra khắp các địa phương trong cả nước. Đây là một phong trào nông dân lớn nhất trong lịch sử Trung Quốc. Cuộc khởi nghĩa kéo dài suốt 14 năm, từ năm 1851 đến năm 1864, đã xây dựng được một chính quyền ở Thiên Kinh và thi hành nhiều chính sách tiến bộ.
- Ý nghĩa: Lần đầu tiên trong lịch sử Trung Quốc, chính sách ruộng đất bình quân, chính sách xã hội, thực hiện nam nữ bình đẳng được đề ra.
2. Phong trào Duy tân
- Nguyên nhân: cuối thế kỉ XIX, trong bối cảnh các nước đế quốc tăng cường xâu xé Trung Quốc, một số người tiến bộ thuộc giai cấp phong kiến Trung Quốc chủ trương tiến hành cải cách để hòng cứu vãn tình thế. Đó là cuộc vận động Duy tân năm Mậu Tuất (1898).
- Lãnh đạo: do hai nhà nho yêu nước Khang Hữu Vi và Lương Khải Siêu lãnh đạo.
- Diễn biến của phong trào:
+ Phong trào hoạt động chủ yếu trong các tầng lớp quan lại, sĩ phu có ý thức tiếp thu tư tưởng tiên tiến mà không đi sâu vào quần chúng nhân dân lao động, không dựa vào lực lượng nhân dân. Vì vậy, cuộc vận động Duy tân đã nhanh chóng thất bại khi nó vấp lại sự chống đối mạnh mẽ của phái thủ cựu trong giai cấp phong kiến, do Từ Hi Thái hậu cầm đầu.
+ Ngày 21-9-1898, khi phong trào Duy tân mới diễn ra hơn 100 ngày, Từ Hi Thái hậu làm cuộc chính biến, ra lệnh bắt vua Quang Tự, tịch thu ấn tín; bắt và xử tử những người lãnh đạo phái Duy tân.
- Tính chất: phát triển theo con đường tư bản chủ nghĩa, chống phong kiến không triệt để.
3. Phong trào Nghĩa Hoà đoàn
- Sự hình thành và phát triển phong trào: Bùng nổ ở Sơn Đông, phong trào nhanh chóng lan rộng ra Trực Lệ, Sơn Tây.
- Mục tiêu: Nghĩa quân tấn công các sứ quán nước ngoài ở Bắc Kinh. Ngay sau đó, liên quân tám nước (Anh, Nhật, Đức, Mĩ, Nga, Pháp, Áo-Hung, I-ta-li-a) tiến vào Bắc Kinh đàn áp phong trào. Nghĩa Hoà Đoàn đã anh dũng chiến đấu chống quân xâm lăng, nhưng cuối cùng đà bị đánh bại vì thiếu sự lãnh đạo, thiếu vũ khí.
- Thái độ của nhà Mãn Thanh: Một lần nữa đầu hàng đế quốc, kí Hiệp ước Tân Sửu (1901). Trung Quốc phải trả một khoản tiền lớn để bồi thường chiến tranh và buộc phải để cho các nước đế quốc được quyền đóng quân ở Bắc Kinh. Với Hiệp ước Tân Sửu, Trung Quốc đã thực sự biến thành nước nửa thuộc địa, nửa phong kiến.
III. TÔN TRUNG SƠN VÀ TRUNG QUỐC ĐỒNG MINH HỘI
1. Vài nét về Tôn Trung Sơn
- Sinh năm 1866 ở Quảng Đông trong một gia đình nông dân.
- Năm 13 tuổi học ở Hô-nô-lư-lu (Ha-oai), sau đó học ở Hương cảng, Quảng Châu. Đi nhiều nước trên thế giới.
- Ông nhìn thấy sự thối nát của chính quyền Mãn Thanh, sớm nảy sinh tư tưởng lật đổ triều Thanh, xây dựng một xã hội mới.
2. Trung Quốc Đồng minh hội
- Hoàn cảnh: Đầu năm 1905, phong trào đấu tranh chống đế quốc, chống phong kiến của nhân dân Trung Quốc đã lan rộng khắp các tỉnh. Hoa kiều ở nước ngoài cùng nhiệt liệt hưởng ứng phong trào. Trước tình hình đó, Tôn Trung Sơn từ châu Âu về Nhật Bản, thống nhất lực lượng thành một chính đảng. Tháng 8-1905, Trung Quốc Đồng minh hội - chính đảng của giai cấp tư sản ra đời
- Thanh phần: tham gia tố chức này có trí thức tư sản, tiếu tư sản, địa chủ, thân sĩ bất bình với nhà Thanh.
- Cương lĩnh chính trị của Đồng minh hội: dựa trên học thuyết Tam dân của Tôn Trung Sơn là “Dân tộc độc lập, dân quyền tự do, dân sinh hạnh phúc”.
Mục tiêu của Hội: đánh đổ Mãn Thanh, khôi phục Trung Hoa, thành lập Dân quốc, thực hiện quyền bình đẳng về ruộng đất cho dân cày.
Tác dụng: Dưới sự lãnh đạo của Đồng minh hội, phong trào cách mạng Trung Quốc phát triển theo con đường dân chủ tư sản. Tôn Trung Sơn và nhiều nhà hoạt động cách mạng khác đã tích cực chuẩn bị mọi mặt cho một cuộc khới nghĩa vũ trang.
IV. CÁCH MẠNG TÂN HỢI (1911)
- Ngày 9-5-1911, chính quyền Mãn Thanh ra sắc lệnh “Quốc hữu hóa đường sắt”, thực chất là trao quyền kinh doanh đường sắt cho các nước đế quốc, bán rẻ quyền lợi dân tộc. Sự kiện này đã gây nên một làn sóng căm phẫn công khai trong quần chúng nhân dân và trong tầng lớp tư sản, trở thành ngòi pháo mở đầu cho cách mạng.
- Ngày 10-10-1911, Đồng minh hội phát dộng khởi nghĩa ở Vũ Xương, cuộc khởi nghĩa thắng lợi nhanh chóng và lan rộng ra tất cả các tỉnh miền Nam và miền Trung Trung Quốc.
- Ngày 29-12-1911, Quốc dân đại hội (gồm đại biểu các tỉnh cách mạng) họp ở Nam Kinh, bầu Tôn Trung Sơn làm Đại Tổng thống đứng đầu chính phú lâm thời. Tại đại hội này, Hiến pháp lâm thời được thông qua, công nhận sự bình đẳng và quyền tự do dân chủ của mọi công dân, nhưng không đề cập đến vấn đề ruộng đất của nông dân đã được ghi trong cương lĩnh của Đồng minh hội.
- Trước thắng lợi bước đầu của cách mạng, một số phần tử lãnh đạo Đồng minh hội đã hoảng sợ, tìm cách hạn chế sự phát triển của phong trào, thương lượng với triều đình Mãn Thanh. Kết quả là vua Thanh thoái vị, nhưng Viên Thế Khải-một đại thần của triều đình Mãn Thanh lên làm Tổng thống. Tôn Trung Sơn buộc phải từ chức (tháng 2-1913). Trên thực tế, cách mạng đến đây chấm dứt. Các thế lực phong kiến quân phiệt lên nắm chính quyền.
- Tính chất: là cuộc cách mạng dân chủ tư sản không triệt để.
- Ý nghĩa lịch sử:
+ Lật đổ triều đại Mãn Thanh, chấm dứt chế độ quân chủ chuyên chế phong kiến lâu đời, mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển, có ảnh hưởng nhất định đối với cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc đ một số nước châu Á.
+ Song Cách mạng Tân Hợi đã không thủ tiêu thực sự giai cấp phong kiến, không đụng chạm đến các nước đế quốc xám lược và không giải quyết vấn đề ruộng đất cho nông dân.
B. CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
Hãy khoanh tròn một chữ in hoa đứng trước câu trả lời đúng.
1. Cuộc chiến tranh thuốc phiện do thực dân Anh gây ra ở Trung Quốc diễn ra vào thời gian nào?
A. Tháng 6 - 1840 đến tháng 7 - 1842.
B. Tháng 8 - 1840 đến tháng 6 - 1842.
C. Tháng 6 - 1840 đến tháng 8 - 1842.
D. Tháng 6 - 1840 đến tháng 6 - 1842.
2. Hiệp ước Nam Kinh (1842) mà chính quyền Mãn Thanh kí với thực dân Anh đã đưa đến hậu quả gì ở Trung Quốc?
A. Biến Trung Quốc thành một nước thuộc địa của thực dân Anh.
B. Biến Trung Quốc từ một nước phong kiến độc lặp trở thành một nước nửa phong kiến, nửa thuộc địa.
C. Biến Trung Quốc thành một nước thuộc địa của thực dân Anh và các nước phương Tây.
D. Biến Trung Quốc thành một nước phụ thuộc Anh.
3. Đến cuối thế kỉ XIX, Đức xâm chiếm vùng nào ở Trung Quốc?
A. Tỉnh Đông Sơn
B. Vùng châu thổ sông Dương Tử.
C. Vùng Đông Bắc.
D. Thành phố Bắc Kinh.
4. Cuộc khởi nghĩa Thái Bình Thiên quốc nổ ra vào thời gian nào? Ở đâu?
A. Ngày 01 - 11 - 1851. Ở Quảng Tây (Trung Quốc).
B. Ngày 11 - 01 - 1852. Ở Quảng Đông (Trung Quốc).
C. Ngày 11 - 01 - 1851. ở Quảng Tây (Trung Quốc).
D. Ngày 01 - 01 - 1851. Ở Thiên Kinh (Trung Quốc).
5. Cuộc khởi nghĩa Thái Bình Thiên quốc do ai lãnh đạo?
A. Khương Hữu Vi.
B. Lương Khải Siêu.
C. Tôn Trung Sơn.
D. Hồng Tú Toàn.
6. Cuộc khởi nghĩa Thái Bình Thiên quốc kéo dài bao nhiêu năm?
A. 20 năm.
B. 15 năm.
C. 14 năm.
D. 24 năm.
7. Ngày 19 - 7 - 1864, diễn ra sự kiện lịch sử gì ở Trung Quốc?
A. Cuộc khởi nghĩa Thái Bình Thiên quốc bị thất bại.
B. Cuộc vận động Duy tân của Khang Hữu Vi và Lương Khải Siêu.
C. Từ Hi Thái hậu làm cuộc chính biến, ra lệnh bắt vua Quang Tự.
D. Cuộc khởi nghĩa vũ trang của nông dân chống đế quốc diễn ra ở miền Bắc Trung Quốc.
8. Ai là người đứng đầu cuộc vận động Duy tân năm Mậu Tuất (1898) ở Trung Quốc?
A. Khang Hữu Vi.
B. Lương Khải Siêu.
C. Vua Quang Tự.
D. Từ Hi Thái hậu.
9. Phong trào Nghĩa Hòa đoàn nổ ra ở vùng nào của Trung Quốc?
A. Sơn Đông.
B. Sơn Tây.
C. Nam kinh.
D. Bắc Kinh.
10. Mục tiêu đấu tranh của phong trào Nghĩa Hòa đoàn ở Trung Quốc là:
A. Chống triều đình phong kiến Mãn Thanh.
B. Chống sự xâm lược của các nước đế quốc.
C. Chống lại Từ Hi Thái hậu vì ra lệnh bắt vua Quang Tự.
D. Chống lại các thế lực phong kiến cát cứ ở Trung Quốc.
11. Với Điều ước Tân Sửu mà Lí Hồng Chương thay mát triều đình Mãn Thanh kí với các nước đế quốc làm cho Trung Quốc trở thành:
A. Một nước độc lập, có chủ quyền.
B. Một nước tư bản chủ nghĩa lệ thuộc vào các nước đế quốc.
C. Một nước nửa thuộc địa, nửa phong kiến.
D. Một nước thuộc địa của các nước đế quốc.
12. Sự bành trướng của chủ nghĩa tư bản vào Trung Quốc đã phá vỡ nền kinh tế nào trong nước?
A. Kinh tế thủ công nghiệp và kinh tế nông nghiệp.
B. Kinh tế tư bản chủ nghĩa.
C. Kinh tế công thương nghiệp.
D. Kinh tế thủ công nghiệp và kinh tế gia đình của nông dân.
13. Giai cấp tư sản Trung Quốc ra đời và lớn mạnh lên vào thời gian nào?
A. Ra đời cuối thế kỉ XVIII và lớn mạnh vào cuối thế kỉ XIX.
B. Ra đời cuối thế kỉ XIX và lớn mạnh vào cuối thế kỉ XX.
C. Ra đời cuối thế kỉ XIX và lớn mạnh vào đầu thế kỉ XX.
D. Ra đời đầu thế kỉ XX và lớn mạnh cuối thế kỉ XX.
14. Khi giai cấp tư sản ở Trung Quốc ra đời và lớn lên, bị chèn ép bởi thế lực nào?
A. Chế độ phong kiến Mãn Thanh.
B. Bọn quý tộc mới và triều đình phong kiến Mãn Thanh.
C. Bọn thực dân xâm lược vào Trung Quốc.
D. Bọn thực dân và triều đình phong kiến Mãn Thanh.
15. Ai là người đại diện ưu tú và lãnh tụ kiệt xuất của phong trào cách mạng theo khuynh hướng dân chủ tư sản ở Trung Quốc?
A Khang Hữu Vi.
B. Lương Khải Siêu.
C. Tôn Trung Sơn.
D. Mao Trạch Đông.
16. Tháng 9 - 1905, chính đảng của giai cấp tư sản Trung Quốc ra đời có tên gọi là:
A. Trung Quốc Đồng minh hội.
B. Trung Quốc Liên minh hội.
C. Đảng Dân chủ Tư sản Trung Quốc.
D. Đảng Dân chủ Tư sản kiểu mới Trung Quốc.
17. Học thuyết Tam dân của Tôn Trung Sơn là gì?
A. “Đánh đuổi đế quốc, xóa bỏ ngôi vua, thiết lập dân quyền”.
B. “Dân tộc độc lập, quân quyền tự do, dân sinh hạnh phúc”.
C. “Dân tộc độc lập, dân quyền hạnh phúc, dân sinh tự do”.
D. “Tự do dân chủ, cơm áo, hòa bình”.
18. Ngày 5 - 5 - 1911, chính quyền Mãn Thanh ra sắc lệnh gì?
A. “Quốc hữu hóa các xí nghiệp của giai cấp tư sản”.
B. “Quốc hữu hóa các hệ thống giao thông”.
C. “Quốc hữu hóa đường sắt”.
D. “Quốc hữu hóa đường bộ”.
19. Ngày 10 - 10 - 1911, diễn ra sự kiện gì ở Trung Quốc?
A. Quốc dân đại hội họp ở Nam Kinh bầu Tôn Trung Sơn làm Đại Tổng thống.
B. Đồng minh hội phát động khởi nghĩa ở Vũ Xương.
C. Đồng minh hội phát động khởi nghĩa ở miền Nam.
D. Triều đình Mãn Thanh bị sụp đổ.
20. Ngày 12 - 2 - 1912, diễn ra sự kiện gì ở Trung Quốc?
A. Khởi nghĩa Vũ Xương.
B. Tôn Trung Sơn được bầu làm Đại Tổng Thống.
C. Hoàng đế Phô Nghi từ ngôi, nền quân chủ Mãn Thanh sụp đổ.
D. Tôn Trung Sơn từ chức Đại Tổng thống.
21. Cách mạng Tân Hợi ở Trung Quốc chấm dứt vào thời gian nào?
A. Ngày 29 - 12 - 1911.
B. Ngày 12 - 2 - 1912.
C. Tháng 2 – 1913
D. Tháng 3 - 1913
22. Sự kiện nào chứng tỏ cảch mạng Tân Hợi ở Trung Quốc chấm dứt?
A. Nền quân chủ Mãn Thanh sụp đổ.
B. Tôn Trung Sơn từ chức Đại Tổng thống, trao quyền cho Viên Thế Khải.
C. Khởi nghĩa ở Vũ Xương bị thất bại.
D. Triều đình Mãn Thanh cấu kết với đế quốc đàn áp cách mạng.
23. Trung Quốc Đồng minh hội là tổ chức của giai cấp nào?
A. Tư sản.
B. Vô sản.
C. Công nhân, nông nhân.
D. Phong kiến.
24. Học thuyết Tam dân do ai khởi xướng?
A. Khang Hữu Vi.
B. Lương Khải Siêu.
C. Tôn Trung Sơn.
D. Tưởng Giới Thạch.
25. Cương lĩnh của Đồng minh hội là gì?
A. Đánh đổ triều đình phong kiến Mãn Thanh giành ruộng đất cho cân cày.
B. Đánh đổ sự thống trị của các nước đế quốc giành độc lập.
C. Đánh đổ Mản Thanh, khôi phục Trung Hoa, thành lập Dân quốc thực hiện quyền bình đẳng về ruộng đất.
D. Đánh đổ chế độ phong kiến và đánh đổ đế quốc.
26. Ý nghĩa cơ bản nhất của Cách mạng Tân Hợi (1911)là gì?
A. Là cuộc cách mạng tư sản đầu tiên nổ ra ở Trung Quốc.
B. Cách mạng lật đổ chế độ phong kiến, lập chế độ cộng hòa.
C. Mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển ở Trung Quốc.
D. Ảnh hưởng đến phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á.
27. Diệm nào sau đây là cơ bản nhất chứng tỏ Cách mạng Tân Hợi (1911) là một cuộc Cách mạng tư sản không triệt để?
A. Không nêu vến đề đánh đổ đế quốc và không tích cực chống phong kiến.
B. Chưa đụng chạm đến giai cấp địa chủ phong kiến.
C. Không giải quyết được vấn đề ruộng đất cho nông dân.
D. Không giải quyết được vấn đề mâu thuẫn của một xã hội nửa thuộc địa nửa phong kiến.
28. Nối niên đại ở cột A với sự kiện ở cột B cho phù hợp.
| Cột A |
Cột B |
| 1. 1840-1842 |
A. Chiến tranh Trung-Nhật |
| 2. 1894-1895 |
B. Anh tiến hành chiến tranh thuốc phiện |
| 3. 1851-1864 |
C. Cuộc vận động Duy tân |
| 4. 1898 |
D. Phong trào Thái Bình Thiên quốc |
| 5. Cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX |
E. Phong trào Nghĩa Hòa đoàn |
| 6. 8-1905 |
F. Khởi nghĩa ở Vũ Xương thắng lợi |
| 7. 10-10-1911 |
G. Trung Quốc Đồng minh hội thành lập Học thuyết Tam dân |
| 8. 29-12-1911 |
H. Viên Thế Khải làm Tổng thống thay Tôn Trung Sơn |
| 9.2-1912 |
I. Trung Hoa dân quốc thành lập |
ĐÁP ÁN
| 1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
| C |
B |
A |
C |
D |
| 6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
| C |
A |
C |
A |
B |
| 11 |
12 |
13 |
14 |
15 |
| C |
D |
C |
D |
C |
| 16 |
17 |
18 |
19 |
20 |
| A |
B |
C |
B |
C |
| 21 |
22 |
23 |
24 |
25 |
| D |
B |
A |
C |
C |
| 26 |
27 |
|
| B |
A |
|
Câu 28: 1:B; 1:A; 3:D; 4:C; 5:E; 6:G; 7:F; 8:I; 9:H