I - NỘI DUNG KIẾN THỨC CẦN NẮM VỮNG
1. Số từ là gì ?
Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật.
Số từ có thể đứng trước và sau danh từ, bổ sung ý nghĩa cho danh từ về số lượng hay thứ tự. Số từ là từ chỉ lượng cụ thể vì thế khi có số từ chỉ lượng thì không có lượng từ và ngược lại.
Số từ ngoài chức năng làm định ngữ cho danh từ có thể làm vị ngữ trong câu.
Ví dụ : Dân tộc Việt Nam là một.
(Hồ Chí Minh)
2. Các loại số từ
Số từ có thể chia làm hai loại: số từ chỉ số lượng và số từ chỉ thứ tự.
+ Số từ chỉ số lượng thường đứng trước danh từ bao gồm số từ xác định, như: một, hai, ba và số từ ước chừng, như: vài, dăm, mươi.
Cần phân biệt số từ với danh từ chỉ đơn vị gắn với ý nghĩa số lượng. Các từ như : đôi, cặp, tá, chục,... là những danh từ chỉ đơn vị gắn với ý nghĩa số lượng. Chúng không phải là số từ vì có thể đứng sau số từ và trực tiếp kết hợp với danh từ chỉ sự vật.
Ví dụ : ba tá bút chì; năm cặp bánh chưng.
+ Số từ chỉ thứ tự thường đứng sau danh từ để nói rõ về thứ tự. Tuy nhiên, có trường hợp số từ chỉ số lượng nhưng vẫn đứng sau danh từ.
Ví dụ : đi hàng ba ; ba mâm sáu.
II - BÀI TẬP
1. Số từ có hai loại chính : số từ chỉ số lượng và số từ chỉ thứ tự. Muốn xác định ý nghĩa của hai loại số từ này ta làm thế nào ? Cho ví dụ.
2. Xác định các số từ trong đoạn thơ sau :
Chúng bay chỉ một đường ra :
Một là tử địa hai là tù binh [...]
Nghe trưa nay tháng năm mồng bảy
Trên đầu bay thác lửa hờn căm
Trông : bốn mật luỹ hầm sụp đổ
Tướng quân bay lố nhố cờ hàng...
(Tố Hữu)
3. Xác định ý nghĩa của số từ trong đoạn thơ sau :
Một yêu em cố tăng gia
Hai yêu em có đàn gà đầy sân
Ba yêu làm cỏ bón phân
Bốn yêu sớm tối chuyên cần tưới rau...
(Mười yêu)
4. Trong câu sau đây : Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống
(Tục ngữ)
Các từ nhất, nhì, tam, tứ số từ chỉ số lượng hay số từ chỉ thứ tự ? Vì sao ?
5. Đọc bài Không ngủ được của Hồ Chí Minh, bạn Lan giải ngay ra rằng : một canh, hai canh, ba canh thì một, hai, ba là số từ chỉ số lượng còn trong canh bốn, canh năm thì bốn, năm là số từ chỉ thứ tự. Thấy Lan làm bài nhanh quá, bố hỏi:
- Thế câu thơ Tám giờ chuông đánh phải nằm co thì tám ở đây là số từ chỉ số lượng hay chỉ thứ tự?
Em hãy cùng Lan suy nghĩ rồi trả lời.
6. Lan và bố đi dự tiệc ở một khách sạn. Lan nghe một ông khách gọi:
- Cho hai mâm sáu ra đây!
Lan băn khoăn hai và sáu là số từ chỉ gì đây ? Em thử giải đáp cho bạn.