Sự phát triển của từ vựng
I. Ghi nhớĐất nước ta ngày một phát triển, đi lên to đẹp hơn, văn minh hơn. Tiếng Việt cũng mỗi ngày một phát triển, trở nên giàu đẹp, trong sáng. Có một số từ cổ nay ít dùng; số từ mới xuất hiện ngày một nhiều.Một trong những cách phát triển từ vựng tiếng Việt là phát triển nghĩa của từ ngữ trên cơ sở nghĩa gốc của chúng.Phát triển nghĩa của từ ngữ thường được sử dụng hai phương thức chủ yếu sau đây: phương thức ẩn dụ và phương thức hoán dụ.II. Ví dụ1. Ngang lưng thì thắt bao vàng,Đầu đội nón dấu, vai mang súng dài.
Một tay thì cắp hoả mai,
Một tay cắp giáo, quan sai xuống thuyền.
Thùng thùng trống đánh ngũ liên,
Bước chân xuống thuyền, nước mắt như mưa.
(Ca dao)
- Một tay gây dựng cơ đồ,
Bấy láu bể Sở sông Ngô tung hoành.
(Truyện Kiều)
Học hành thì chẳng có hay
Hay rượu hay thịt làm tay chân người.
(Ca dao)
- Tay cờ bạc, tay rượu chè, tay đâm thuê chém mướn, tay cờ gian bạc lộn, tay mách lẻo, nuôi ong tay áo nuôi cáo trong nhà, tay anh chị,...-> Qua các ví dụ trên, chữ tay trong bài ca dao nói về anh lính thú đời xưa là nghĩa gốc; các chữ tay còn lại là nghĩa chuyển.''2. Phải căn cứ vào câu văn, câu thơ, lời nói cụ thể, phải căn cứ vào văn cảnh, ngữ cảnh, mới nhận biết nghĩa gốc hay nghĩa chuyển của từ ngữ.- Chữ hoa trong các ví dụ sau, chữ hoa nào là nghĩa gốc, chữ hoa nào là nghĩa chuyển.+ hoa hồng, hoa huệ, hoa lan,...+ mặt hoa da phấn+ buôn nguyệt bán hoa+ say đắm nguyệt hoa- Chữ “chân” trong “kiềng ba chân”, “chân đâm đá chân chiêu” là nghĩa gốc chân máy, chân trời, chân sóng là nghĩa chuyển